در تاریخ 16 فروردین ماه 1396 زمین لرزه سفیدسنگ با بزرگای گشتاوری 0/6 در حدود 30 کیلومتری سفید سنگ و 80 کیلومتری مشهد در استان خراسان رضوی به وقوع پیوست. با نگاهی به توزیع پس لرزه های گزارش شده در وب سایت مرکز لرزه نگاری کشوری با توجه به خطای موجود در مکان­یابی زمین­لرزه­ها، در این محل امکان نسبت دادن این رویداد به فعالیت بخش غربی گسل فریمان یا منتهی الیه جنوبی گسل کشف رود، میسر نیست. در این مطالعه تلاش شد تا اثر استفاده از تعیین مکان نسبی زمین لرزه ها و بهبود قرائت فازها برروی داده های ثبت شده در ایستگاه های مرکز لرزه نگاری کشوری به منظور یافتن گسل مسبب بررسی شود. داده ها مربوط به بازه زمانی یک ساله پس از رخداد زمین لرزه اصلی و شامل 2136 پس لرزه بود که از این تعداد 290 رویداد با گپ آزیموتی کمتر یا مساوی 180 درجه، بزرگای کمتر یا مساوی 5/2 و RMS کمتر یا مساوی 5/0ثبت شده بودند. با استفاده از روش همبستگی متقابل، خطای قرائت فاز P شکل موج­های ثبت شده کاهش یافته و سپس با استفاده از روش اختلاف زمانی دوگانه، خطای ناشی از مدل پوسته در تعیین محل زمین لرزه کاهش داده شد که این دو کار سبب افزایش دقت مکانی رویدادها شده اند. روش ذکر شده در بهبود توزیع عمقی زمین­لرزه های این منطقه نیز، تأثیر قابل ملاحظه ای داشته است. نتایج به دست آمده در این پژوهش با توجه به توزیع پس لرزه های با دقت بالا تعیین محل مجدد شده، نشانگر روند شمال غربی-جنوب شرقی (به موازات روند گسل کشف رود) و با شیبی در حدود 45 درجه می­باشد.

سابقه و هدف: بررسی تجارب مرتبط با زمین لرزه های گذشته بویژه در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه مانند ایران حاکی از این نکته است که علاوه بر تلفات و مصدومیت های ناشی از رخداد زمین لرزه اصلی، پس لرزه های بزرگ این زمین لرزه ها نیز معمولا در افزایش پیامدهای یاد شده موثرند. در این پژوهش با هدف کاهش تلفات و مصدومیت های ناشی از رخداد پس لرزه های بزرگ به ارایه روشی کاربردی در زمینه پیش بینی این پس لرزه ها پرداخته شد. روش بررسی: روش بررسی بکار گرفته شده در این پژوهش بر مبنای تحلیل آماری داده های مربوط به پارامترهای مبنایی پس لرزه های اولیه از جمله زمان رخداد، عمق کانونی و بزرگی آن ها با هدف شناسایی زمان رخداد پس لرزه های بزرگتر برای اطلاع رسانی و تخلیه به موقع افراد بازمانده در سازه های نامقاوم است. در این پژوهش از تیوری سکون لرزه ای(فاصله زمانی بین رخداد پس لرزه ها) و تحلیل داده های نرمال شده عمق و بزرگی پس لرزه های اولیه برای شناسایی زمان و میزان آسیب پذیری ناشی از رخداد پس لرزه های بزرگ برای زمین لرزه فروردین ماه 1396 سفید سنگ در شمال شرق ایران استفاده شد. نتایج: تحلیل داده ها در این پژوهش حاکی از این نکته است که رابطه مشخصی بین فاصله زمان بین بزرگی و سکون لرزه ای پس لرزه های اولیه وجود دارد که این رابطه می تواند مبنای تحلیل مورد نظر درخصوص پیش بینی زمان رخداد پس لرزه بزرگ قرار گیرد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که با تحلیل همزمان داده های نرمال شده عمق و بزرگی برمبنای سکون لرزه ای بین پس لرزه ها می توان به پیش بینی دقیقی از زمان و آسیب پذیری ناشی از پس لرزه های بزرگ دست یافت.

زمین لرزه ای با بزرگی ML=6.1 (IIEES) و MW=6.5 (تحقیق حاضر) در ساعت 04:47:02 (به وقت محلی) بامداد 1385/01/11 در مجاورت روستای درب آستانه دشت سیلاخور به مختصات جغرافیایی 33.65 درجه عرض شمالی و 48.91 درجه طول شرقی از توابع شهرستان بروجرد رخ داده است که در همه استان های هم جوار احساس شد. این زمین لرزه دارای دو پیش لرزه بوده است که این امر باعث حساسیت مردم منطقه و خروج شبانه اهالی از اقامتگاه ها شد؛ به گونه ای که تلفات انسانی ناشی از زمین لرزه اصلی به کمتر از 75 نفر تقلیل یافت (قابل مقایسه با زمین لرزه پنج دی ماه 1382 بم که با همین بزرگی بیش از 26000 تلفات انسانی به بار آورد). این زمین لرزه با توجه به بزرگی و موقعیت آن در اکثر ایستگاه های لرزه نگاری داخل کشور ثبت شد. ثبت رقمی رویدادهای لرزه ای در ایستگاه های محلی اهمیت زیادی برای تحلیل پارامترهای منبع زمین لرزه دارد. در این مقاله محاسبه سازوکارهای کانونی براساس مدل سازی شکل موج دو پیش لرزه، زمین لرزه اصلی و چند پس لرزه ثبت شده در ایستگاه های لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله صورت گرفته است.در این پژوهش از روش مدل سازی شکل موج (آکی و ریچارد، (1980 برای محاسبه سازوکار کانونی و سایر پارامترهای منبع رویدادهای لرزه ای استفاده شده است. علاوه بر آن، لایه بندی زمین به صورت افقی برای فاصله های منبع- گیرنده 1500-135 کیلومتر مطابق روش توسعه یافته سای کیا (1994) برای روش بسامد- عدد موج مورد استفاده قرار گرفته است. برای بهینه سازی عمق رویدادهای لرزه ای روش های متعددی مورد بررسی قرار گرفته است (برای نمونه روش درگر و هلمبرگر، (1990 در این راستا سعی شده است تا همه احتمالات برای عمق های 50-5 کیلومتر در فرایند بهینه سازی عمق رویدادها در نظر گرفته شود.نتایج این پژوهش روشن می سازد که سازوکار غالب برای رویدادهای بررسی شده، از نوع راست گرد امتداد لغز است که این نتیجه با خصوصیات گسل اصلی عهد حاضر (در گستره دورود- بروجرد) هم خوانی دارد. برازش مناسب شکل موج ها روی هر سه مولفه لرزه نگاشت های ثبت شده در ایستگاه های محلی، دقت نتایج به دست آمده را مورد تایید قرار می دهد. تعیین عمق رویدادهای لرزهای با مدل سازی شکل موج از نتایج دیگر این پژوهش است. محاسبات ما عمق رویدادهای لرزه ای این ناحیه را بین 15 الی 20 کیلومتر نشان می دهد که در پوسته بلورین منطقه محدود شده است.

در این پژوهش برای درک وضعیت زمین ساختی کنونی دشت گرگان در خاور حوضه کاسپین جنوبی، تنش زمین ساختی این منطقه و مجاور آن با استفاده از وارون سازی داده های سازوکار کانونی زمین لرزه ها برآورد شد. برای این منظور، افزون بر تحلیل سازوکارهای کانونی حل شده توسط منابع مختلف، برای تعدادی از زمین لرزه های دارای اطلاعات مناسب و کافی، سازوکار کانونی تعیین شد. نتایج حاکی از حضور سازوکارهای کانونی متنوع شامل رانده، عادی و راستالغز و به تبع آن، جهت یافتگی های متنوع محورهای جنبش شناختی فشارشی و کششی است که می تواند نشان از پیچیده بودن منطقه باشد. با تحلیل وارون سازی زمین لرزه های بزرگ تر و مساوی 4 در دشت گرگان، محدوده رخنمون یافته کپه داغ در خاور دشت و کل منطقه خاور کاسپین جنوبی یک رژیم فشاری با روند NNW-SSE به دست آمد. اما با تحلیل همه زمین لرزه های دشت گرگان با بزرگای کمتر از 4 به همراه زمین لرزه های بزرگ تر از آن، یک رژیم راستالغز به دست آمد که در آن روند محور جنبش شناختی NE-SW، P و محور NW-SE، T محاسبه شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد یک رژیم محلی راستالغز افزون بر رژیم ناحیه ای فشاری در منطقه وجود دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تخمین دقیق عمق کانونی زمین لرزه ها برای تعبیر و تفسیر صحیح داده های لرزه خیزی برحسب تکتونیک ناحیه ای و ارزیابی خطر زمین لرزه امری ضروری است. بانک های اطلاعاتی منتشر شده زمین لرزه ها یک منبع عمومی است که حاوی اطلاعات عمق کانونی می باشد. اما این اطلاعات چقدر دقیق هستند؟ ما برآورد عمق های کانونی را از بانک اطلاعاتی CMT هاروارد و تعیین محل مجدد بانک اطلاعاتی ISC توسط انگدال و همکاران را با عمق های کانونی زمین لرزه هایی که از روش مدلسازی معکوس امواج دور لرز بدست آورده اند، مقایسه نموده ایم. نتایج این بررسی نشان می دهد که بانک های اطلاعاتی می توانند تا 60 کیلومتر خطا در محاسبه عمق کانونی داشته باشند.